La escalada a las murallas como método de conquista entre la historia y la leyendade Damasco a Alhama de Granada

  1. Lapiedra , Eva 1
  1. 1 Universitat d'Alacant
    info

    Universitat d'Alacant

    Alicante, España

    ROR https://ror.org/05t8bcz72

Zeitschrift:
Mirabilia/MedTrans: Mirabilia/Mediterranean and Transatlantic Approaches to the Culture of the Crown of Aragon

Datum der Publikation: 2018

Nummer: 2

Seiten: 28-52

Art: Artikel

Zusammenfassung

This article brings together and compares different historical literary texts belonging to the chronicle traditions of both Arabic and Islamic writers and to Latin and Christian chroniclers on the Iberian Peninsula. All of them narrate the surprise conquest of a city using the method of storming and climbing its walls. The continuance of that literary topos through time and space appears to indicate that it was carried from the Arab world to the Latin peninsular Romance across the border between the Almohad empire and the emerging Portuguese empire in the 13th Century. That’s why it appears in Portuguese and Castilian Chronicles, but not in those from Catalonia.

Bibliographische Referenzen

  • AL-ḤIMYARĪ. La Péninsule Ibérique au moyen-age d´après le Kitāb al-Rawḍ al-Miʿṭār fī habar al-akṭār d´Ibn ‘Abd al-Mun‘im al-Ḥimyarī, ed. y trad. E. Lévi-Provençal, Leiden: 1938.
  • ANÓNIMO. Ajbār Maŷmū‘a (Colección de Tradiciones). Crónica anónima del s. XI, dada a la luz por primera vez, traducida y anotada por E. Lafuente Alcántara, Madrid: 1984.
  • ARIZALETA, Amaia. “La Chronica Regum Castellae: aledaños de la ficción”, e-Spaniae, [En línea], 2. Décembre 2006, Disponible en: http://e-spania.revues.org/517 [Último acceso 1 de septiembre de 2018].
  • ARMISTEAD, Samuel G., “An Anecdote of King Jaume I and its Arabic Congener”, en D. Hook - B. Taylor (eds.), Cultures in contact in Medieval Spain: Historical and Literary Essays presented to L. P. Harvey, London, 1990, 1-8 (traducción al catalán en Sharq al-Andalus, nº 9, 1992, 223-228. [En línea] Disponible en: http://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/17741/1/Sharq%20Al-Andalus_09_16.pdf.
  • BAUTISTA, Francisco. “Escritura cronística e ideología histórica. La Chronica latina Regum Castellae”, e-Spania [En línea], 2 | décembre 2006, [Último acceso 19 junio 2018].
  • BENITO RUANO, Eloy. “Ortega, el escalador”, En la España medieval, nº 2 (1982), número dedicado: en Memoria de Salvador de Moxó (I), 157-158.
  • BLASCO IBAÑEZ, Vicente. Las mil noches y una noche, tomo I, Barcelona: Ahr, 1965.
  • BRANDÂO, Antonio, Crónica de D. Afonso Henriques o Terceira parte da Monarchia Lusitana que contem a historia de Portugal desde Conde Dom Henrique até todo o reinado del Rey Dom Alfonso Henriques, Oporto: 1945. Chronica latina regum Castellae en Corpus christianorum. Continuatio Mediaevalis LXXIII. Chronica hispana saeculi XIII, L. Charlo Brea (ed.), Turnhout: 1997. Corpus christianorum. Continuatio medievalis LXXIV. Lucae Tudensis. Chronicon mundi, cura et studio Emma Falque, Turnhout: 2003.
  • BUTLER, Arab conquest of Egypt, 2ª ed., Oxford: ed. De P.M. Fraser, 1978.
  • CANSINOS ASSENS, Rafael. Libro de las mil y una noches, trad. del árabe de R. Cansinos Assens, Madrid: 1969.
  • CARRIAZO RUBIO, José Luis. “Dos siglos de estudios sobre los Ponce de León. Historiografía de un linaje medieval”, BID 29, 2002.
  • CHRAÏBI, Aboubakr, Les mille et une nuits. Histoire du texte et classification des contes, Paris: 2008.
  • CINCA I PINÓS, Dolors, CASTELLS, M. Les mil i una nits. Traducció íntegra i directa de l´arab per D. Cinca i M. Castells, Barcelona: Proa, 1995.
  • CINCA I PINÓS, Dolors. Oralitat, narrativa i traducció. Reflexions a l´entorn de Les mil i una nits, Barcelona: Eumo Editorial, 2005.
  • COSTAS RODRÍGUEZ, Jenaro. Fernando III a través de las crónicas medievales. Zamora: Ayuntamiento de Zamora y UNED, 2001.
  • DE BRITO, Bernardo, Primeyra parte da Crónica de Cister: onde se contam as cousas pricipias desta riligiam com muytas antiguidades, assi do Reyno de Portugal como de outros muytos da Christandade, Lisboa: P. Crasbeek, 1602, Libro tercero [versión digital Biblioteca Nacional de Portugal].
  • DE GALVÂO, Duarte. Chronica do Muito Alto e Muito Esclarecido Príncipe D. Afonso Henriques, Primeiro Rey de Portugal, Lisboa: 1726, edición facsímil.
  • DE MATA CARRIAZO, J., «Cartas de la Frontera de Granada», Al-Andalus, 1946, XI.
  • DE RESENDE, Andrè. Historia da antiguidade da cidade de Evora. Lisboa: Ediçôes Vercial, 2010.
  • DE VALERA, Diego. Crónica de los Reyes Católicos, edición y estudio de Juan de Mata Carriazo, Madrid: 1927.
  • DEL PULGAR, Hernando. Crónica de los Reyes Católicos. Edición de Juan de Mata Carriazo, Granada: 2008, dos volúmenes.
  • DUBLER, C. E., “Fuentes árabes y bizantinas en la Primera Crónica General: intercambios cristiano-islámicos en la historiografía hispano-medieval”, Vox Romanica, 12, 1951-52.
  • FUNES, L. “Elementos para una poética del relato histórico” en Poétique de la Chronique. L’écriture des textes historiographiques au Moyen Âge (péninsule Ibérique, France). Actes du colloque de Toulouse, 20-21 avril 2006, (ed.) A. Arizaleta, Col. Méridiennes, Toulouse, 2008, 241-274.
  • GARCÍA FITZ, Francisco. Castilla y León frente al islam: estrategias de expansión y tácticas militares (siglos XI al XIII), Universidad de Sevilla, 2005, 217-223. [1ª ed. 1998].
  • GARCÍA MALDONADO, Andrés. “Juan Ortega de Prado, el capitán de escaladores que hizo historia en Alhama”, Hojas de historia de Alhama, Rincón de la Victoria, 1998.
  • GARCÍA MALDONADO, Andrés. “Juan Ortega de Prado, el heroico capitán de escaladores”, Alhama: Publicación anual del Patronato de Estudios Alhameños, 2012.
  • GARCÍA SANJUÁN, Alejandro. La conquista islámica de la península ibérica y la tergiversación del pasado, Madrid: Marcial Pons Historia, 2013.
  • GIBB, H.A.R. La crónica de Damasco de las Cruzadas. Extraído y traducido de la Crónica de Ibn al-Qalānisī, 1932 (reprint, Dover Publications, 2002).
  • HERNÁNDEZ JUBERÍAS, Julia. La Península imaginaria. Mitos y leyendas sobre al-Andalus, Madrid: CSIC, 1996.
  • HERRERO SOTO, Omayra. “La arenga de Tariq B. Ziyad: un ejemplo de creación retórica en la historiografía árabe”, en Talia dixit (2010), 45-74 [En línea]. http://dehesa.unex.es:8080/xmlui/bitstream/handle/10662/1154/1886-9440_5_45.pdf?sequence=1 [Último acceso 27 de agosto de 2018].
  • IBN ‘ABD AL-ḤAKAM, Futūḥ Miṣr, ed. ‘Abd al-Mun‘im ‘Āmir, El Cairo: tomo I.
  • IBN ‘IḎĀRĪ AL-MARRĀKUŠĪ. Colección de crónicas árabes de la Reconquista. Volumen II. Al-Bayān al-Mugrib fi ijtiṣār ajbār muluk al-Andalus wa-l-Magrib por Ibnʿ Iḏārī al-Marrākušī. Los almohades, tomo I, Tetuán:1953.
  • IBN AL-AṮĪR, Al-Kamil fi l-tarij, tomo II, Beirut: 1978.
  • IBN ḤABĪB, Kitāb al-Ta´rīj (La historia), edición y estudio de Jorge Aguadé, Madrid: CSIC, 1991.
  • IBN SĀḤIB AL-ṢALÀ. Al-Mann bi-l-Imāma, estudio preliminar, traducción e índices por A. Huici Miranda, Valencia: 1969.
  • IBN SĀḤIB AL-ṢALÀ. The History of the Moroccan Empire in Maghrib, Andalusia, and Ifriqiya or Volumen II of “Alman Bil Imāmah Al-Mustadhafin” by Abdul Malik Ibn Ṣāḥib al-Ṣalat (1198), extracted, edited and introduced from the Oxford ms. By ʿABDUL HĀDĪ ATTĀZĪ, Beirut: 1964.
  • IRVING, WASHINGTON, Crónica de la conquista de Granada, vol. 1, Granada: 1982.
  • JIMÉNEZ DE RADA, Rodrigo. Historia de los hechos de España, Intro. Trad. Notas e índices de J. Fernández Valverde, Madrid: Alianza Universidad, 1989. Primera Crónica General: estoria de España que mandó componer Alfonso El Sabio y se continuaba bajo Sancho IV en 1289, Biblioteca General de Castilla y León, [En línea], http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=16550.
  • KENNEDY, Hugh. Las grandes conquistas árabes, Barcelona: Crítica, 2009.
  • LAPIEDRA, Eva. “El ardid de la escala nocturna y el engaño a los vigías: posible origen almohade de un pasaje de la toma de Santarém y de la leyenda de Giraldo sem Pavor”, Hesperia, Culturas del Mediterráneo, Madrid: 2012, 69-100.
  • LAPIEDRA, Eva. “Giraldo sem Pavor, Alfonso Enríquez y los Almohades”, Batalius. El reino taifa de Badajoz. Estudios. Madrid: Letrúmero, 1996, 147-158.
  • MANZANO, Miguel Ángel. “A propósito de la influencia de las crónicas árabes magrebíes en la historiografía sobre Alfonso XI”, Studia Historica-Historia Medieval, vol. XI, 1993.
  • MARTÍNEZ DÍEZ, G. Fernando III (1217-1252), Corona de España, I. Reyes de Castilla y León, vol. MAIOR, 1993.
  • MOLINA, Luis, “Técnicas de amplificatio en el Muqtabis de Ibn Hayyan”, en Talia Dixit 2006, 55-79.
  • PENELAS, Maite, “Modos de reutilización en la historiografía andalusí. El Kitāb al-Masālik wa-l-Mamālik de Al-Bakrī” en Remploi, citation, plagiat: conduites et pratiques médiévales, (Xe-XIIIe siècles), (eds.) P. Toubert, P. Mouret, Madrid, 2009, 23-42.
  • RAMÍREZ DEL RÍO, José. La leyenda de Cardeña y la épica de al-Andalus. La victoria póstuma del Cid. Sevilla: Encuadernaciones A. Vega, 2001.
  • RAMÍREZ Y DE LAS CASAS-DEZA, Luis María. Reseña de la conquista de Córdoba por el Santo Rey D. Fernando III, Córdoba: 1995.
  • RODRÍGUEZ, Ana. “La preciosa transmisión. Memoria y curia regia en la primera mitad del siglo XIII”, en La construcción medieval de la memoria regia, Pascual Martínez Sopena, Ana Rodríguez (eds.), Valencia, 2011.
  • RUBIERA MATA, Mª Jesús. La arquitectura en la literatura árabe, Madrid, 1ª ed. 1981, 2ª ed. Ampliada 988.
  • RUÍZ ASENCIO (ed.), Crónica de veinte reyes. Burgos: Ayuntamiento de Burgos, 1991.
  • STEIGER, A., “Tradición y fuentes islámicas en la obra de Alfonso X”, Revista del Instituto de Estudios Islámicos, III, 1955.
  • WEBER, Edgar, “La ville de cuivre, une ville d´al-Andalus”, Sharq al-Andalus. Estudios Árabes, nº 6, 1989, 60. [En línea] http://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/17882/1/Sharq%20Al-Andalus_06_04.pdf.
  • FRONTINO, Sexto Julio, Estratagemas, trad. I. Nachimowicz, [http: www.satrapa1.com/artículos/antigüedad/clásicos/textosclasicos.htm]